Keltische en Germaanse Mythologie

Geplaatst op donderdag 05 september 2002 @ 17:41 , 473 keer bekeken

Tristan en Isolde De oorsprong van de Tristanlegende moet waarschijnlijk gezocht worden bij de Picten - een Keltisch volk uit Noord-Schotland. De verschillende Keltische volkeren van Ierland, Wales, Cornwall en Bretagne hebben hierna bijgedragen aan de ontstaansgeschiedenis van deze legende. Deze legende is in eerste instantie alleen mondeling verteld door beroepsvertellers. Later in de 12e eeuw wordt het door meerdere mensen op schrift gezet. Eilhart van Oberg schrijft tussen 1170 en 1190 zijn "Tristant", de enige complete versie van de legende, die het verhaal dicht bij de oorspronkelijke bronnen houdt. Het grote succes heeft het verhaal te danken aan de versie van Luce del Gat genaamd "L'estoire de Monseigneur Tristan", ook wel "Tristan en prose" genoemd. Het geschil van koning Mark en Tristan wordt van feodaal geschil tussen vazal en heer omgezet naar het verhaal van een dappere held en een laffe verrader. Het verhaal wordt aangevuld met een aantal ridderlijke avonturen en heeft zich hiermee een plaats verovert in de gemeenschap van koning Arthur. Tristan blijft in deze verhalen echter alleen een gast. Hij verblijft meestal voor kortere of langere tijd aan het hof van koning Arthur om deel te nemen aan een steekspel, of om rust te vinden na een zware krijgstocht. Het verhaal Rivalin, de jonge graaf van Ermonie, een landstreek in Bretagne, besluit op een dag dat hij meer van de wereld wil zien, waarop hij met twaalf ridders per schip op reis gaat. Hij komt terecht in Cornwall, bij Tintagel, het kasteel van koning Mark. Hier wordt hij uitgenodigd om een tijd te blijven. Rivalin helpt koning Mark met het verdrijven van de Schotten uit zijn land en krijgt daarvoor als beloning de hand van Blanchefleur, de zus van koning Mark. Na de geboorte van haar kind overlijd Blanchefleur. Rivalin is kort daarvoor in een gevecht omgekomen. Rohand, een vertrouweling van Rivalin neemt de zorg van het kind op zich, die hij Tristan laat dopen, vanwege alle rouw en droefheid, waaronder hij is geboren. Op zesjarige leeftijd krijgt Tristan een leermeester, Gouvernail genaamd, die hem alles leert wat een ridder moet weten, maar ook leert hij zangkunst en harpspelen. Op een gegeven moment weten kooplui Tristan te ontvoeren met een schip, die echter vergaat. Tristan weet levend aan land te komen en blijkt in Cornwall te zijn. Hij komt op Tintagel, bij koning Mark terecht en oogst hier veel bewondering vanwege zijn uitzonderlijke kwaliteiten. Rohand is na het verdwijnen van Tristan op zoek naar hem gegaan. Na enige jaren, als Tristan negentien is, zien zij elkaar weer. Rohand legt aan koning Mark uit, dat Tristan de zoon van zijn zus is. Als bewijs laat hij de ring van Blanchefleur aan de koning zien. Hierop wordt Tristan door koning Mark als pleegzoon aangenomen en als troonopvolger aangewezen. Na enige tijd komt Morholt, de broer van de koning van Ierland, om koning Mark aan een laatste deel van een schatting te houden en om aan hem driehonderd jonge mensen uit de edele families van Cornwall mee te geven. Tristan laat het op een duel aankomen en weet Morholt te doden, ten koste van een wond toegebracht door het giftige zwaard van Morholt. De enige die het tegengif kent, is de koningin van Ierland. Morholt wordt teruggebracht naar Ierland, waar men in zijn schedel een splinter vind van het zwaard dat hem de fatale klap heeft toegebracht. Tristan besluit om met Gouvernail naar Ierland te gaan, zodat hij kan genezen van de wond, waar hij steeds meer last van krijgt. Hij weet aan het Ierse hof te komen als harpspeler, genaamd Tantris om Isolde, de dochter van de koning, hierin les te geven. Hier wordt hij genezen door de koningin, die blij met hem is vanwege zijn goede invloed op haar dochter. Hij verblijft nog een paar maanden aan het hof, voordat hij weer naar Cornwall vertrekt. Hier merkt Tristan dat er edelen zijn, die afgunstig op hem zijn. Zij dwingen koning Mark om te trouwen en zelf voor een troonopvolger te zorgen. Koning Mark zegt nu dat hij Isolde als vrouw wil, hopende dat de edelen hiervan af zien vanwege het feit dat niemand naar zijn aartsvijand durft om de hand van zijn dochter te vragen. De edelen houden echter voet bij stuk en Tristan bied aan om haar te gaan halen. Nu was het zo dat er in het woud bij Dublin een draak leefde en diegene die deze draak zou doden, zou de hand van Isolde krijgen. Tristan weet na een gevaarlijke strijd de draak te doden en snijd hem de tong af, voordat hij bewusteloos neervalt door de wonden die de draak hem heeft toegebracht. Agavin, een hoffunctionaris, was Tristan gevolgd en heeft het hoofd van de draak afgeslagen in de veronderstelling dat Tristan door de draak gedood is. Hij hoopte nu dat hij als overwinnaar van de draak zou worden gezien en zou kunnen trouwen met Isolde. Nadat hij teruggekeerd was en Isolde heeft opgeeist, gaat Isolde op onderzoek uit samen met haar moeder. Zij vertrouwen de zaak niet. Zij vinden na enige tijd Tristan en nemen hem mee om hem te verzorgen. Hier komen zij er ook achter dat Tristan de moordenaar is van Morholt. Tristan verteld nu wie hij is en waarvoor hij komt. Aan de koning vraagt hij nu de hand van Isolde voor koning Mark. Ook zegt hij dat de twee volken dan vredig naast elkaar kunnen leven, waarop de koning met het huwelijk instemt, als Tristan Agavin weet te weerleggen dat deze de draak gedood heeft. Als later Agavin Isolde opeist door het hoofd van de draak te tonen, zegt Tristan dat hij liegt. Tristan zegt dat er een onderdeel van het hoofd mist en laat hem de tong zien. Agavin maakt zich onder hoongelach uit de voeten. Tristan en Isolde vertrekken nu naar Cornwall, om Isolde met koning Mark te laten trouwen. De moeder van Isolde had Brangwaine - de dienares van Isolde - een toverdrank meegegeven. Deze toverdrank zou er voor zorgen dat koning Mark en Isolde verliefd op elkaar zouden worden. De koningin vond dit nodig omdat zij dacht dat een oude man als koning Mark nooit een vrouw als Isolde zou kunnen bekoren. Tijdens de tocht naar huis gaat de wind liggen en moeten de mannen roeien. Hierdoor krijgen zij dorst en drinken alle wijn op. Tristan, die met Isolde praat wil nu voor haar wijn halen en vind alleen de toverdrank, die zij samen opdrinken, waardoor zij verliefd op elkaar worden. Op het schip beminnen zij elkaar. Om ervoor te zorgen dat koning Mark er niet achter komt dat Isolde geen maagd meer is, vraagt zij aan Brangwaine om haar plaats tijdens de huwelijksnacht in te nemen. Brangwaine stemt hiermee in en tijdens de huweljksnacht neemt zij de plaats in van Isolde, zonder dat koning Mark het merkt. Gedurende de tijd die volgt, ontmoeten Tristan en Isolde elkaar regelmatig in het geheim, maar ze worden steeds onvoorzichter. Koning Mark stelt Isolde twee keer op de proef, maar twee keer weet zij dit te weerleggen, tot op een gegeven moment de koning Tristan vraagt om het hof te verlaten om zo de lasterpraatjes uit de wereld te helpen. Na enige tijd zien zij elkaar weer regelmatig bij een beek in de kasteeltuin. Melot, een dwerg die er op uit is Tristan ten val te brengen, licht de koning in en op een avond hebben zij zich samen in de tuin verscholen om Tristan en Isolde te betrappen. In het weerspiegelende water van de beek ontdekt Tristan het gezicht van koning Mark. Hij weet Isolde te waarschuwen, waarop zij vervolgens een gesprek voeren over het onrecht wat hun beiden wordt aangedaan. De koning die het gesprek hoort, is nu overtuigd van hun onschuld en laat Tristan terugkomen naar het hof. De edelen weten echter onder dwang van oorlog koning Mark zover te krijgen , dat deze een val voor Tristan uit te zetten. De koning zal Isolde alleen met Tristan in de slaapkamer alleen laten, waar Melot de dwerg meel strooit om Tristan te kunnen betrappen aan de hand van zijn voetafdrukken in het meel. Aangezien Tristan deze list doorziet, springt hij uit zijn eigen bed in dat van Isolde. Helaas begint een oude beenwond hierdoor te bloeden, zodat de lakens bevlekt worden en er een bloedspoor tussen de twee bedden ligt. Aldus op heterdaad betrapt, worden Tristan en Isolde veroordeeld tot de brandstapel. Op weg naar de terechtstelling weet Tristan te Ontsnappen door uit het raam van een kapel te springen. Nadat koning Mark van de ontsnapping van Tristan gehoord had, besluit hij om Isolde direct naar de brandstapel te brengen, zodat Tristan haar niet zou kunne bevrijden. Vlak voordat zij de brandstapel op moet, komt een groep leprozen vragen of zij Isolde niet mogen hebben. Koning Mark vindt dit een betere straf en geeft Isolde mee. Tristan, die inmiddels zijn wapens en zijn paard van Gouvernail heeft teruggekregen, zit in het struikgewas naar het gebeuren te kijken en weet even later Isolde uit handen van de leprozen te bevrijden, waarna ze samen het woud in vluchten. Na een aantal maanden gaat koning Mark op reis en moet door het woud waar Tristan en Isolde zich schuilhouden. Hij treft ze hier beiden slapend aan met het zwaard van Tristan tussen hen in. In plaats van ze te doden, zoals hij van plan is, verwisselt hij zijn eigen zwaard met dat van Tristan en zijn ring met die van Isolde. Nadat wakker te zijn geworden, merken ze dat koning Mark langs is geweest en vluchten ze verder het bos in. Tristan, die ziet hoe uitgeput Isolde is, brengt haar bij de kluizenaar Ogrin, op wiens voorspraak Isolde terugkeert naar het hof van koning Mark. De baronnen blijven er op aandringen dat de koningin haar onschuld voor het overspel zal bewijzen. Koning Mark stemt hier met tegenzin mee in, maar Isolde ziet nu een kans om de baronnen definitief de mond te snoeren. Men besluit dat Isolde zich aan een Godsoordeel zal onderwerpen. Bij dit Godsoordeel zal naast koning Mark ook koning Arthur aanwezig zijn. Op de dag van het oordeel komt Isolde over een rivier aanvaren en hier laat zij zich door Tristan, die vermomd is als pelgrim, aan wal brengen, naar de plaats waar zij de eed af moet leggen. Hier zweert Isolde met een gerust hart, dat geen man haar ooit heeft omarmd, behalve haar echtgenoot en de pelgrim. Hierna weet Tristan dat Isolde veilig is en maakt zich dan verdienstelijk aan het hof van de koning van Bretagne. Hij sluit hier vriendschap met diens zoon Kaherdin. In de hoop zijn geliefde Isolde te vergeten, trouwt hij met Isolde met de witte handen, de dochter van de koning van Bretagne. Na enige tijd wil Tristan weten hoe het met Isolde goed gaat in Cornwall en keert terug, verkleed als nar. In eerste instantie herkent Isolde hem niet, maar de hond van Tristan die Isolde bij haar heeft gehouden, herkent hem wel. In deze vermomming kan Tristan enige weken doorbrengen aan het hof in gezelschap van Isolde. Na weer te zijn teruggekeerd naar Bretagne, raakt hij gewond door een vergiftigde pijl. Hierop verteld Tristan aan Kaherdin het hele verhaal van Isolde van Cornwall en dat hij verliefd op haar is. Ook verteld hij dat deze in staat is om hem te genezen van de wond met het gif. Nu begrijpt Kaherdin ook de woorden van zijn zuster, dat als Tristan en zij bij zee zijn, het water dat haar dijen natspat stoutmoediger is dan haar echtgenoot. Kaherdin gaat naar Cornwall om Isolde te halen. Afgesproken wordt dat het schip bij terugkomst een wit zeil zal voeren als Isolde aan boord is en een zwart zeil als zij verstek laat gaan. Ofschoon Tristans geliefde aan boord is, meldt zijn echtgenote dat het schip een zwart zeil draagt, waarop Tristan sterft. Als Isolde merkt merkt, dat zij te laat is gekomen, volgt zij hem in de dood. Nadat Brangwaine alles aan koning Mark heeft uitgelegd over de toverdrank, besluit deze om ze samen in Cornwall te begraven en de takken van de planten op hun graf verstrengelen zich. Zena bronnen Mythen en legenden uit de middeleeuwen, door H.A. Guerber, uitgeverij W.J.Thieme en Cie. Tristan en Isolde, uitgeverij Crown publishers. Sagen van koning Arthur, door Nelly Montijn - de Fouw, uitgeverij W.J.Thieme en Cie, ISBN 90-03-93490-8 Van Aiol tot Zwaanridder, uitgeverij Sun, redactie W.P.Gerritsen en A.G. van Melle, ISBN 90-6168-382-3