Keltische en Germaanse Mythologie

Geplaatst op zondag 12 oktober 2008 @ 22:07 , 1462 keer bekeken

Samhain (uitspraak saun, in Iers lettertype te schrijven als Samain met een punt boven de m) is het Keltische nieuwjaarfeest dat begint aan de vooravond van 1 november. Men vierde de overgang van de zomerperiode naar het begin van de winter.

Voor de Kelten begon alles vanuit het donker. "De Kelten rekenen in nachten en in winters" schreef Julius Caesar. Ze lieten hun dagen beginnen na zonsondergang en hun winter startte met Samhain, het begin van de nieuwe ronde van het jaarwiel.

In deze nacht stonden volgens de druïden[bron?] de wereld van de geesten en die van het materiële bestaan het dichtst bij elkaar, zelfs zo dat een overgang van het ene naar het andere nu gemakkelijk mogelijk was.

Het gebruik van Halloween appelleert hieraan; en ook aan de Cailleach die van aanvankelijke Almoeder tot vruchtbaarheids- of maangodin werd, maar dan is gedegradeerd tot een verslindende kol of hek
 

Betekenis en inhoud

Naamherkomst
De naam Samhain  is het Ierse woord voor de maand november. Het zou "eind van de zomer" kunnen betekenen. Het woord werd door immigranten mee overgebracht naar Schotland; ook in het Schots-Gaelisch heet november Samhain (spreek uit: saïn). In Wales werd dit feest Calan Gaeaf genoemd en dit betekent "eerste winterdag".

Laatste oogst
Het was het laatste oogstfeest. De laatste verse producten werden bijeen gesprokkeld en dieren die de winter niet konden doorkomen werden geslacht en het vlees ervan werd ingezouten.

Blodmonath (bloedmaand) is een verwoording voor de maand november in de vroege Angelsaksische literatuur, omwille van het vele bloed dat er toen vloeide door deze slachtingen.

Oogst uit de wouden
De tijd is bij uitstek ook geschikt voor de jacht. Door afbeeldingen in de grotten van Altamira, Lascaux en Arièges vermoeden historici dat de voorlopers van de Keltische jachtgebruiken uit de steentijd stammen. Zij denken dat deze afbeeldingen sjamanistische rituelen uitbeelden. Hierop werden dansende figuren getoond die een gewei droegen. Men denkt dat deze dansen dienden om de geesten gunstig te stemmen en hen een goede jacht konden verzekeren. Het gewei stond als symbool voor mannelijkheid en kracht. Later werd dit de gehoornde god (Pan, Herne, Cernunnos).

Een nieuw begin
Voor de Kelten was dit ook het begin van het nieuwe jaar, net zoals voor vele heksen en paganisten. De aarde gaat nu rusten nadat vruchten zijn afgestorven en de zaden verspreid. Het feest houdt verband met de seizoenswissel en de cyclus van het leven. Tijdens deze periode kan de aarde zich voorbereiden op een nieuw begin. Daarom is het ook geschikt om dan voor het eigen leven terug te blikken op het verleden, oude dingen los te laten en voorbereidingen te treffen.

 Onderdeel van een cyclus
De Kelten zagen overal de transformatie in en hadden in feite een optimistische kijk op de wedergeboorte. De donkere mythische schoot waaruit alle leven ontstaat en weer toe terugkeert werd door hen voorgesteld als een eeuwige ketel: de Ketel van Dood en Wedergeboorte. In de Keltische mythologie is het de Cailleach die deze kosmische ketel roert zodat alles steeds opnieuw ontstaat en vergaat in een eindeloos recyclageproces. (Zelfs de gesneuvelde helden kwamen erin terecht en werden erdoor weer heel gemaakt in een andere wereld.)

Haar tegenhangster bij de oude Grieken was Hecate, vaak voorgesteld als maangodin met drie gezichten, elk een overgang van een cyclus symboliserend, waarbij het vierde, duistere, gezicht van de nieuwe maan dus onzichtbaar was.

Bij de Germanen was dit Vrouw Holle, die als oude vrouw soms met Wodan mee door de ruimte trekt tijdens de Wilde Jacht.

 Dodenherdenking
Samhain was daarom als tegenhanger van Beltain ook een feest ter verering van de doden. Bij de heksen is dit nog steeds zo. Zij geloven dat de sluier tussen de wereld van de levenden en de wereld van de doden dan het dunst is. Op deze dag wordt er door velen een maaltijd georganiseerd en worden er extra borden bijgezet voor de overledenen met diens lievelingsmaaltijd. Voor het raam worden kaarsen geplaatst zodat hun dierbaren de weg naar huis kunnen vinden. Het wordt beschouwd als het moment waarop Lugh (de zonnegod aan wie tijdens Lughnasadh geofferd werd) aankomt in het dodenrijk.

Elfen en natuurgeesten
Men geloofde vroeger niet enkel dat de deuren van de onderwereld op een kier werden gezet, maar ook die van het Elfenrijk. Daarom werd er niet enkel eten voor de overledenen voor de deur gezet maar ook voor de elfen en andere natuurgeesten. Hierdoor hoopte men dat ze als dank, hun plagerijen achterwege zouden laten (o.a. het verzuren van melk en mensen de stuipen op het lijf jagen). Daarnaast was men ervan overtuigd dat elfen tijdens Samhain steekspelen organiseerden. Als bewijs hiervan vond men de volgende ochtend plasjes elfenbloed op de rotsen. Dit was eigenlijk geen bloed. Het ging hier om een soort mos dat na de eerste vorst rood kleurde. Als het dooide liet dit een rode vloeistof los die men aanzag voor elfenbloed.

De Kerk en Samhain
Sint-Hubertus is een christelijke heilige die met Samhain in verband kan worden gebracht. In de legendes wordt verteld over een edelman, genaamd Hubertus, die een enorm hert achtervolgde. Op het moment dat hij zich klaarmaakte om het hert te doden verscheen er een lichtgevend kruis tussen de hoorns van zijn gewei en hoorde hij een stem uit de hemel die vroeg: "waarom achtervolgt u mij?". Hubertus was hierdoor zo onder de indruk dat hij zich direct liet dopen en hierbij patroonheilige werd van de jacht. In Oirschot en Brussel wordt tegenwoordig op 3 november nog een Hubertuswijding verricht waarbij er speciaal gebakken broden worden gewijd en aan de jachthonden gevoerd. Ook Sint-Maarten wordt met dit feest in verband gebracht. Zijn feest valt nu op 11 november maar volgens oude kalenders was dit vroeger op 1 november. Kinderen gingen rond met een rommelpot terwijl ze rijmpjes brachten en om lekkernijen bedelden.

Volgens verschillende bronnen werd Samhain in 998 door de abt van Cluny gekerstend en kreeg het toen de naam Allerheiligen. Andere bronnen daarentegen beweren dat paus Gregorius IV het feest Allerheiligen reeds in 835 heeft ingevoerd.

Halloween
In de Verenigde Staten wordt Halowe'en gevierd. Er staat dan een pompoen voor elk huis met een lichtje er in. Kinderen verkleden zich en trekken massaal de straat op om snoep te bedelen. Ierse immigranten hebben deze tradities, in een andere vorm, meegenomen naar Amerika waar het inmiddels een zeer groot en bekend feest is geworden. De kinderen in Amerika gaan rond en roepen "trick or treat" (trakteer of we nemen je in de maling). Op de Britse eilanden noemde men deze traditie "Hogmanay". Hier ging men langs de deuren om geld of voedsel te vragen voor het vieren van nieuwjaar. Er werden vloeken uitgesproken over de mensen die weigerden om iets te geven. In Amerika werd "trick and treat" bekend rond 1920, mensen die niets gaven werden geplaagd door bijvoorbeeld hun ramen in te zepen.

Jack-o-lantern
Er zijn meerdere herkomsten die de ronde doen over de Jack-O-Lantern en die de naam van de bekende uitgeholde pompoen verklaren.
1. Een oud Iers verhaal vertelt over een man Jack, die rondzwierf door de koude nachten omdat hij niet in de hemel en niet in de hel mocht komen. Om zijn wegen te verlichten had hij een kooltje uit het vagevuur in zijn bezit, maar dit was te heet om vast te houden, dus stopte hij het in een uitgeholde raap die eigenlijk als voedsel moest dienen en hij maakte er een lantaarntje van.
2. De Oude Kelten die een uitgeholde raap aan hun buitendeur hingen met een gloeiend kooltje er in, om de slechte geesten te verjagen en de goede geesten aan te trekken.
3. Het lichtje dat in de pompoen brandt zou een symbool zijn voor het lichtje van het leven dat achter de dood schijnt. Men zegt dat een flikkerende kaarsvlam in een pompoen een teken zou zijn dat een overleden voorouder of een geest de vlam aanraakt.