Keltische en Germaanse Mythologie

Geplaatst op zondag 13 juni 2004 @ 21:16 , 1240 keer bekeken

Naam

Midzomer, Zomerzonnewende, Litha. Ofwel het midden van de zomer. Midzomer is een zonnefeest. De langste dag van het jaar en dus de kortste nacht. Tijdens midzomer zijn veel van de gewassen nog niet rijp en het lijkt of de zomer nog niet op haar hoogtepunt is. Toch keren we na midzomer weer langzaam terug naar de donkere periode van het jaar.

zon

Tijdens midzomer is de zonnecyclus op haar hoogtepunt. In de meeste bekende mythen wordt de zon als mannelijke godheid afgeschilderd. Toch komt ook het tegenovergestelde voor. O.a. in de Baltische landen, waar men de zonnegodin Saule vereert. In haar wagen doorkruiste ze de lucht om warmte, genezing en groei te verzorgen. Er zijn tal van liederen die naar haar verwijzen en die ook in deze tijd nog gezongen worden.


Een oud gebruik was om met midzomer brandende wielen of tonnen van heuvels af te rollen. Dit werd gedaan om de zon te begroeten.

Sint Jan

Midzomer staat ook wel bekend onder de naam Sint Jan. Deze naam is door de kerk aan het midzomerfeest gegeven toen het niet mogelijk bleek deze heidense viering de kop in te drukken.

De naam Sint Jan is afgeleid van Johannes de Doper. Johannes was hiervoor een geschikte heilige omdat hij door het christendom met vuur, ofwel 'het licht der mensheid', in verband werd gebracht. En het element vuur speelde een belangrijke rol tijdens het heidense midzomerfeest. Tegenwoordig wordt o.a. in Laren N.H. nog een Sint Jans processie georganiseerd. Deze processie heeft een christelijke inslag, maar is overblijfsel van de oude heidense gebruiken.

Vuur




Zoals hierboven genoemd was vuur tijdens midzomer erg belangrijk. Zo worden sinds vroeger tijden met midzomer vuren ontstoken om de zon te eren. Ook werden kruiden in het vuur geworpen voor geluk en om boze geesten af te weren. Als stelletjes hand in hand over het vuur sprongen en elkaar onderweg niet loslieten zou dat garant staan voor een langdurige goede relatie.

De as van het vuur werd mee naar huis genomen om zich te verzekeren van harmonie in het echtelijk leven. Deze midzomervuren werden later gekerstend en omgedoopt tot Sint Jansvuren.

Midzomerkrans

In Litouwen wordt tot op de dag van vandaag met midzomer een ritueel uitgevoerd rondom een paal die vergelijkbaar is met de meiboom. Deze paal wordt Kupole genoemd en heeft in de top drie takken. Deze moeten de takken van de levensboom voorstellen, waaruit de zon de maan en de sterren zijn ontstaan. Vrouwen maken bloemenkransen en de mannen dragen kransen van eikenbladeren. Deze met kransen behangen mannen doen sterk denken aan de in het Westen bekende Groene man, een vegetatiegod. Ongetrouwde meisjes gaan met hun rug naar de Kupole staan en werpen hun bloemenkrans omhoog in de hoop dat deze in de takken van de Kupole blijft hangen. Het aantal mislukte pogingen wordt gezien als het aantal jaar dat het meisje nog moet wachten eer ze zal trouwen. In andere Baltische landen worden de kransen te water gelaten. Als de krans van een man en een vrouw bij elkaar komen te drijven, zou dat een voorteken zijn voor een liefdesrelatie en huwelijk.

Stropop



Vroeger werd de godin van het oude en jonge graan vertegenwoordigd door een persoon, die werd geofferd. Afhankelijk van de cultuur was dit een vrouw of een man. Een overblijfsel van dit ritueel is de vogelverschrikker; een stropop op ware lichaamsgrootte die rond een vaak kruisvormige houten paal wordt opgehangen en boven het veld uitkomt. Dit om hongerige vogels af te schrikken en om toe te zien op een vruchtbare oogst. Een andere verklaring voor de vogelverschrikker is de volgende: de Romeinse god Priapus was een god van vruchtbaarheid en bescherming van het gewas. Beeldjes van deze god werden naar verluidt geplaatst om de oogst te beschermen en goed te laten groeien. De vogelverschrikker zou een overblijfsel van dit gebruik zijn.

Stropoppen werden ook wel gezien als een verpersoonlijking voor alles wat oud is en dat vervangen zou worden door het nieuwe. In dit geval de nieuwe oogst. Daarom werd met midzomer vaak een stropop gemaakt, een overblijfsel van de vorige oogst, waarmee men rond de akkers liep om een goede oogst af te dwingen. Tijdens het oogstfeest dat later volgde werd deze pop meestal verbrand.

De bezem

Een ander oud gebruik is het 'rijden' op lange stokken of bezemstelen. Dit ritueel werd veelal door vrouwen uitgevoerd. Men maakte met de stok of bezem tussen de benen zo hoog mogelijke sprongen op de akkers. Men geloofde dat het graan zo hoog zou groeien als de sprongen die gemaakt werden.

Elfen

Tijdens midzomer zou de sluier tussen onze wereld en die van 'het kleine volk', ofwel de elfen, dunner zijn dan anders. Contact met 'het kleine volk' zou daarom gemakkelijker tot stand te brengen zijn. Dit vind je ook terug in de literatuur, bijvoorbeeld in 'A Midsummer Night's Dream' van Shakespeare. Ook wordt wel gezegd dat de vlier je kan helpen bij ontmoetingen met elfen. Niet enkel omdat elfen zich vaak in de buurt van deze boomsoort zouden ophouden, maar ook vanwege de magische krachten van de vlier zelf. Bet tijdens de midzomernacht je ogen met het sap van de vlier en je zult de elfen gemakkelijker kunnen waarnemen. In de eerste eeuw na Chr. schreef de Griekse Claudius Aelianus dat de bloemen van de pioenroos met midzomer opengaan en dat er in de bloemen elfen wonen die tijdens de nacht licht uitstralen.

Midzomer kruiden

Tijdens midzomer werden vroeger margrieten, klaver en Sint-Janskruid geplukt en tot een krans gevlochten. Men legde deze krans onder het hoofdkussen om allerlei ziekten te bestrijden.

Ook werden de bovengenoemde drie kruiden wel aan de ringschroeven van het raamkozijn gehangen om blikseminslag af te weren.

Wanneer men met midzomer negen verschillende kruiden tot een gordel vlecht en draagt, ziet men nog binnen het uur de eigen toekomst.

Zeven verschillende kruiden, geplukt tijdens de midzomernacht en onder het kussen gelegd, zorgen voor voorspellende dromen.

Volgens oud bijgeloof branden met midzomer om twaalf uur 's middags of om twaalf uur 's nachts kolen bij de wortels van de bijvoet. Deze zouden toverkracht bezitten. Er werd geloofd dat enkel maagden of kinderen de kolen konden vinden.

Men vlocht met Midzomer kransen van bijvoet en hing deze in de stal om 'het kwaad' weg te houden. Ook danste men wel met deze kransen rond het vuur. Uiteindelijk werden de kransen in het vuur geworpen in de hoop dat alle ziekten, onheil en boze toverij op de kransen zou overgaan en met de kransen zou verbranden.

In Duitsland werd met midzomer peterselie door het veevoer gemengd om boze geesten af te weren.

Men geloofde dat Sint Janskruid, geplukt met midzomer en op zolder opgehangen als voorbehoedsmiddel zou werken.

Daarentegen zou Sint Janskruid ook heilzaam zijn voor vrouwen met een vurige kinderwens. Zij verzamelden met midzomer de gele bloemblaadjes van het kruid om vruchtbaar te worden.

Sint Janskruid geplukt op midzomerdag zou ook helpen met het krijgen van wilskracht en onoverwinnelijkheid. Ook zou het geestesziekten op afstand houden.
Ook was het traditie om met midzomer, bij het haardvuur waar de huisgeesten zich veelal ophielden, een vlierkoekje of vlierbloesempannekoek te eten. Hierdoor zou men een jaarlang gevrijwaard zijn van koorts.

Margrieten en madeliefjes worden gezien als typisch midzomerbloemen. Madeliefjes die met midzomer tussen 12.00 uur en 13.00 uur 's middags werden geplukt en daarna gedroogd zouden speciale krachten bezitten. Als je belangrijke zaken moest doen en je nam deze gedroogde madeliefjes met je mee, dan zouden je zaken voorspoedig verlopen.

Met midzomer in huis gehaald slangenkruid zou muizen verdrijven.

Midzomerrecepten

Midzomer-wierook

Meng een basis van gelijke delen van:

tijm
rozemarijn
basilicum
evt. riet

voeg hieraan toe:

rozenblaadjes
goudsbloem
lindebloesem
lavendel
Sint Janskruid

Brand dit mengsel in een vuur

Midzomer-olie

Meng:

2 delen lavendelolie
1 deel tijmolie
2 delen rozenolie

met een basis van zonnebloemolie

Aardbeien-frambozentaart

Ingredienten:

3 afgestreken eetlepels cacaopoeder
200 gram boter
200 gram kristalsuiker
3 grote eieren
200 gram zelfrijzend bakmeel
een afgestreken eetlepel bakpoeder
een handvol geschaafde amandelen
2 deciliter slagroom
suiker naar smaak
een handvol frambozen
een handvol aardbeien
twee taartvormen

Bereiding:

Verwarm de oven voor op 180 graden (gasoven stand 4). Maak een papje van het cacaopoeder en vier eetlepels kokend water. Meng in een aparte kom de boter en suiker tot een luchtige massa. Voeg het cacaomengsel, de eieren, het bakpoeder en het bakmeel toe.Als laatste gaan de amandelen er doorheen. Verdeel het mengsel over twee ingevette taartvormen. Bak de taarten in 25 minuten gaar. Klop de slagroom en bestrijk een van de taarten ermee. Strooi het fruit erover uit. Leg de tweede taart er bovenop en druk hem voorzichtig aan. Strijk de zijkant glad met een mes. Garneer de taart evt. met wat aardbeien, frambozen en toefjes slagroom.

Tips:

Bedek de bodem van de taartvormen met bakpapier, zodat de taarten niet in de vormen blijven vastzitten.

Haal de taarten pas uit de bakvormen als ze zijn afgekoeld.

Besprenkel de taarten voor het opmaken met een beetje sherry.

Deze taart is ook erg lekker met een chocoladelaagje er overheen. Smelt hiervoor 100 gram boter en 100 gram chocolade. Voeg hieraan toe: 100 gram poedersuiker en 3 eetlepels melk. Roer dit tot een glad mengsel en laat het afkoelen. Strijk het afgekoelde mengsel over de taart.

Lavendelkoekjes

Ingredienten:

300 gram bloem
200 gram boter
125 gram basterdsuiker
1 klein ei
snufje zout
1 afgestreken eetlepel lavendelbloemen

Bereiding:

Zeef de bloem en werk er zo vlug mogelijk en met koele handen kleine stukjes boter en de suiker door. Voeg het ei, het zout, de vanillesuiker en de lavendelbloemen toe en kneed het mengsel tot een samenhangende deegbal. Leg het deeg een halfuur in de koelkast. Rol het deeg uit tot een lap van een halve centimeter dikte en steek er met een vormpje koekjes uit. Leg de koekjes op een licht beboterde bakplaat en bak ze 20 minuten op 160 graden.

Tips:

Voeg wat citroensap aan het deeg toe.

Vlierbloesemsiroop

Ingrediënten:

Vlierbloesems
Twee citroenen
Kilo suiker
Glazen potten of flessen

Bereiding:

Haal de bloesems van de takken en was ze voorzichtig. Vul een glazen bokaal van twee liter met de bloesems. Snijd de citroenen in schijven en stop ze ertussen. Giet de bokaal vol water en laat het geheel 24 uur trekken. Dit gaat het best op een warme plaats.

Zeef het vocht en breng het langzaam aan de kook. Voeg per liter vloeistof 500 gram suiker toe. Giet de nog warme vloeistof in glazen potten, sluit de potten af en laat ze ondersteboven afkoelen. Je kunt de siroop drinken als limonadesiroop, dus verdund met water.

© Bliksem en Donder

---