Keltische en Germaanse Mythologie

Geplaatst op donderdag 15 mei 2003 @ 19:05 , 1431 keer bekeken

Sint Jan 24 juni


Sint Jan.
Op 24 juni is het Sint Jan. Een belangrijke dag in de zomer, zoals al blijkt uit planten- en dierennamen: Sint Janskruid, Sin Janslot, Sint Jansvlinder, Sint Jansvlieg. Sint Jan is de gekerstende feestdag waarop in heidense tijden de midzomerzonnewende werd gevierd. Op deze datum staat driekwart van onze plantenwereld in bloei. Na die datum laat de nachtegaal zijn lied niet meer horen. De bomen maken nieuw blad. Vanaf nu worden de dagen weer korter.
Zowel het Franse Millepertuis (mille apertures - duizend gaatjes), als het Latijnse achtervoegsel perforatum in de botanische naam slaan op de schijnbare 'gaatjes' in vooral de blaadjes van het kruid: door de aanwezigheid van doorschijnende oliekliertjes schijnen er gaatjes in te zitten.
Voor 'Hypericum' vond ik als verklaringen dat het vertaald kan worden als 'een geestverschijning te boven komen', en dit zou gebaseerd zijn op de overtuiging dat het kruid zo schadelijk was voor kwade geesten dat het voldoende was om er even mee te zwaaien om ze te verjagen. Een andere, en mijns inziens plausibeler verklaring, is dat de naam "Hypericum" verwijst naar de god Hyperion, vader van de zon in de Griekse mythologie. Een reden van deze verwijzing naar de zon is dat de bloemen zo schitterend geel zijn, en dat het kruid bloeit ten tijde van de midzomerzonnewende, de tijd dat de zon haar hoogste punt bereikt.

Volksnamen:
Eén bron geeft 'Balderkruid' aan, maar het is hierbij niet duidelijk of dit effectief een volksnaam was, of naar de legende van de dood van Balder (zie Geschiedenis en Folklore).
Hertshooi, Jaagt-den-Duivel, Jachtenduvel, Jichtenduvel, Johanneskruid, Johanniskruid, Johannesbloed, Aalbeskruid, Heksenkruid, Duivelskruid, Duivelsdruif, Bokstalen, Godegewaar(thee), Kroontjeskruid, Oliebloempje, Peerka, Peerkum, Perikamp, Scharnokel, St-Pieterskruid, Wonderkruid.






Geschiedenis en Folklore


Geschiedenis en Folklore
Doorheen alle tijden zijn er magische krachten aan het Sint-Janskruid toegeschreven. In de Germaanse mythologie en folklore wordt de waarde van het kruid als volgt verklaard: Balder, de Zonnegod, was een zeer geliefde god, en alle dieren en planten hadden gezworen hem nooit een haar te krenken... Alle levende wezens dus, behalve de maretak , die hield zich op dat ogenblik afzijdig. (In mijn vertaling van de Edda wordt overigens gezegd dat om de mispel gaat, niet de maretak zoals in de volkse overlevering wordt gezegd. Ik heb daar lang over gedubt, maar de verklaring daarvoor is wellicht eenvoudig: de vertaler, of meer waarschijnlijk de corrector van de drukproeven, is weinig bekend geweest met 'magische' planten. Als vertaling voor het IJslandse woord voor maretak heeft er waarschijnlijk 'mistel' gestaan, maar dat is vervolgens vervangen geworden door het vertrouwder in de oren klinkende 'mispel'.)
Loki, een van de andere goden, was behoorlijk jaloers op de populariteit van Balder. Hij maakte daarom een speer van een maretak, en gaf die aan Hodir, de blinde tweelingbroer van Balder, en hielp deze zijn speer te richten. Toen deze (zonder het doel te kennen) zijn speer gooide, werd Balder dodelijk verwond. Om Balder nooit te vergeten, lieten de andere goden vervolgens het Balderkruid, later St Janskruid, uit zijn bloed ontspruiten. Als je op de bloemknoppen knijpt, komt daar trouwens het bloed van Balder uit, en als je een blaadje tegen het licht houdt, zie je de gaatjes die door de speer zijn gemaakt.

Zena.


...Op Sint Jansnacht drijven, evenals op Walpurgisnacht, de geesten hun spel: het is één der geheimzinnige toovernachten. Dan snijdt men de wichelroede, dan plukt men Sint Janskruid, dan durft de schipper niet uitvaren op het Haringvliet. Dan legt men doeken buiten, om den Sint Jansdauw op te vangen, en deze dauw geneest voortreffelijk bij oogziekte... (Dr. J. Schrijnen, Nederlandsche Volkskunde)



Sint Jansnacht is de gekerstende versie van midzomer, de viering van de zomerzonnewende. Het tijdstip waarop dit feest gevierd kan worden is enigszins variabel: ergens tussen 20 en 24 juni. Wij houden meestal 21 juni aan, daar de nacht van de zomerzonnewende één van de meest magische nachten van het jaar is.



In deze periode is de kracht van de zon het sterkst en dit is voor velen een reden om een heildronk aan Balder uit te brengen. Het is van oudsher ook de tijd dat Tyr en Forseti geëerd worden.



Midzomerzonnewende


Midzomerzonnewende, feest waar Balder als Koningsgaai geschoten wordt en zich incarneert in de Schutter die koning wordt; een imitatie van de mythe van de Dood van Balder, getroffen door de speer van Hödur op aanstoken van Loki.

Zena.






Midzomerfeest 24 juni.


Van oudsher kent Nederland een aantal feesten die op de dag van vandaag minder of niet bekend zijn voor de meeste mensen. Deze feesten zijn wat in de vergetelheid geraakt. Toch hadden ze vroeger een belangrijke betekenis voor de mensen die het vierden. Eén zo'n feest is het midzomerfeest, wat op 24 juni wordt gevierd.
Van oorsprong stamt het midzomerfeest uit oude, heidense culturen. Op deze dag braken in de natuur allerlei magische krachten en rare wezens los en konden er vreemde dingen gebeuren. In de oude Keltische culturen hoopten druïden in de midzomernacht iets van de wijsheden van de goden in zich op te nemen.
24 Juni is in het Christendom de dag van Sint Jan. Op deze dag wordt de geboorte van Johannes de Doper gevierd.
's Nachts, in de midzomernacht, wordt er een groot vuur aangelegd. Men komt met een (grote) groep mensen bij elkaar om samen de nacht door te brengen. Aan het vuur worden magische krachten ontleend. Wanneer jonge paartjes samen door het vuur heen springen dan brengt dat geluk. In vroegere tijden kende men het Sint-Jansvuur een reinigende werking toe. Ook kon het de boze geesten verjagen. Sprong men door de vlammen van het vuur dan werden ongeluk en ziekte verjaagd.
Na het midzomerfeest treedt er in de natuur een langzame verandering op. Alles wat tot nu toe gegroeid en gebloeid heeft, heeft zijn hoogtepunt bereikt. Meestal wordt deze verandering pas zichtbaar bij het begin van de herfst.
Shakespeare heeft, geïnspireerd door de midzomernacht, zijn 'Midzomernachtsdroom' geschreven. Daarin beschrijft hij hoe vreemde natuurwezens die nacht vrij spel hebben met de mensen.
Zena



Midzomer


Midzomer
Tijd: 21 juni
Andere namen: Zomersolstitium, zomerzonnewende
Als langste dag werd in de Juliaanse kalender 24 juni gerekend. Deze kalender was in ons land tot 1700 in gebruik en in Engeland tot 1754. Het was dan ook op 24 juni dat de kerk het Sint-Jansfeest plaatste om het heidense Midzomerfeest te kerstenen. Na het invoeren van de Gregoriaanse kalender verschoof het zomersolstitium naar 21 juni, maar gewoontegetrouw bleef men tot in de twintigste eeuw Midzomer op 24 juni vieren.
In de Sint Jansfeesten die door de eeuwen heen zijn gevierd, zijn veel elementen van het heidense Midzomerfeest terug te vinden. Het Jansvuur is van het Midzomervuur afgeleid. Het bracht, net als het meivuur, vruchtbaarheid. Er werden bezems en fakkels met dit vuur aangestoken en hiermee liep men dan over de akkers. Er werd ook over het vuur gesprongen, vooral door liefdesparen en er werd omheen gedanst. De as van het vuur werd bewaard, want die hielp uitstekend tegen allerlei ziekten, tegen brand en blikseminslag. Ook aan kruiden die met Sint Jan waren geplukt werden grote krachten toegeschreven.
Vieren van het Midzomerfeest
Midzomer is net als Midwinter een nieuw begin na een stilstand. Het volksgeloof gaat ervan uit dat voortekenen zich vooral aan het begin van een periode openbaren. Het weer op Midzomer is daarom een indicatie voor het weer in de komende periode. Midzomer werd, net als Samhain, vanouds gezien als een goede tijd om te divineren, om antwoord te krijgen op brandende levensvragen.
Midzomer is ook een tijd om dingen net het zetje te geven dat ze nodig hebben om weer in beweging te komen. Het gaat daarbij eerder om zaken die afgerond worden dan om nieuwe dingen die in ontwikkeling zijn. Midzomer is geen tijd van groei, maar een tijd van rijping. Bedenk wat belangrijk voor je is, maar nog niet tot resultaten heeft geleid. Je hebt misschien verschillende plannen ontworpen en half uitgewerkt. Vraag je af wat het resultaat is dat je wilt bereiken en geef dit vorm in een voorwerp en een handeling. Stel dat je graag jezelf muzikaal wilt uiten en al hebt geprobeerd te zingen, piano te spelen en te trommelen, zonder dat je zelf vindt dat een van die pogingen tot een goed resultaat heeft geleid. Stel dat je trommelen het leukste vindt en je besluit je hierop toe te leggen. Je kunt dan tijdens je Midzomerviering een vuur maken, al is het maar een kaars of waxinelichtje. Dit zet je midden in de Cirkel. Je neemt je trommel of iets dat de trommel vertegenwoordigt, spreekt een wens uit die uitdrukt dat je wilt leren het trommelen te beheersen en springt dan over het vuur. Om de wens extra kracht te geven kun je hem laten rijmen, zodat het een spreuk wordt. Het hoeft geen poëzie te worden, maar hou het simpel. Hoe eenvoudiger, hoe beter. Zeg bijvoorbeeld: "Rom bom bom, ik speel de trom." Daarbij visualiseer je dat je de trommel bespeelt en met dat beeld voor ogen en je trommel of trommelstok in de hand spring je over het vuur. De transformerende kracht van het Midzomervuur zal je dan helpen je die techniek eigen te maken. Belangrijk is dat je het resultaat dat je wilt bereiken duidelijk visualiseert en dat je een handeling verricht om dit op gang te zetten. Het gaat daarbij, zoals gezegd, niet om geheel nieuwe dingen. Als je met Midzomer je pas afvraagt of het misschien leuk zou zijn te leren trommelen, is dit ritueel niet het meest geschikte moment om je wens kracht bij te zetten. Door de afnemende kracht van de zon zal je nieuwe initiatief snel doodbloeden. Alleen wat al volgroeid is kan door de Midzomerkracht voltooid worden.
zena.